Imágenes de páginas
PDF
EPUB

tionem nimirum et zelum religionis cæcum et immoderatum. Comperit enim ex Græcis nonnullos, qui primum causas naturales fulminis et tempestatum insuetis adhuc hominum auribus proposuerunt, impietatis eo nomine damnatos; nec multo melius exceptos, sed in idem judicium adductos, non capitis sane sed famæ, Cosmographos, qui ex certissimis demonstrationibus, quibus nemo hodie sanus contradixerit, formam terræ rotundam tribuerunt, et ex consequenti Antipodas asseruerunt, accusantibus quibusdam ex antiquis Patribus fidei Christianæ.1 Quin et duriorem (ut nunc sunt res) conditionem sermonum de Natura effectam ex temeritate Theologorum Scholasticorum et eorum clientelis, qui cum Theologiam (satis pro potestate) in ordinem redegerint et in artis fabricam effinxerint, hoc insuper ausi sunt, ut contentiosam et tumultuariam Aristotelis Philosophiam corpori religionis inseruerint.2 Eodem spectare etiam, quod hoc sæculo haud alias opiniones 3 magis secundis ventis ferri reperies, quam eorum qui Theologiæ et Philosophiæ, (id est) fidei et sensus, conjugium veluti legitimum multa pompa et solennitate celebrant, et grata rerum varietate animos hominum permulcentes, interim divina et humana inauspicato permiscent. Revera autem si quis diligentius animum advertat, non minus periculi Naturali Philosophiæ ex istiusmodi fallaci et iniquo fœdere, quam ex apertis inimicitiis imminere. Tali enim fœdere et societate, recepta in Philosophia tantum comprehendi: aucta autem, vel addita, vel in melius mutata, etiam severius et pertinacius excludi. Denique versus incrementa, et novas veluti oras et regiones philosophiæ, omnia ex parte religionis pravarum suspicionum et impotentis fastidii plena esse. Alios siquidem simplicius subvereri, ne forte altior in Natura inquisitio ultra datum et concessum sobrietatis terminum penetret; traducentes non recte ea quæ de divinis mysteriis dicuntur, quorum multa sub sigillo divino clausa manent, ad occulta Naturæ, quæ nullo interdicto separantur: Alios callidius conjicere, si media ignorentur, singula ad manum et virgulam divinam (quod Religionis ut putant maxime intersit) facilius referri; quod nil aliud est, quam Deo per mendacium gratificari velle: Alios ab exemplo metuere, ne motus et mutationes Philosophiæ

5

'See Lactantius, Div. Inst. iii. 24.; and for a defence of the conduct of S. Boniface to Virgilius Bishop of Salzburg, who maintained among other positions of doubtful orthodoxy the existence of the antipodes, see Fromondus "De orbe terræ immobili." 2 immiscuerint.-G. 3 opiniones et disputationes.-G. 5 naturum.--Ĝ.

[ocr errors]

fidem in Gruter. — J. S.

in religionem incurrant et desinant: Alios denique solicitos videri, ne in Naturæ inquisitione aliquid inveniri possit quod Religionem labefactet; quæ duo cogitata incredulitatem quandam sapiunt, et sapientiam animalem: posterius autem absque impietate ne in dubitationem aut suspicionem venire potest. Quare satis constabat ei', in hujusmodi opinionibus multum infirmitatis, quin et invidiæ et fermenti non parum subesse. Naturalem enim Philosophiam post verbum Dei certissimam superstitionis medicinam, eandem probatissimum fidei alimentum esse. Itaque merito religioni tanquam fidissimam et acceptissimam ancillam atribui: cum altera voluntatem Dei, altera potestatem manifestet: Neque errasse eum qui dixerit, erratis nescientes scripturas et potestatem Dei'; informationem de voluntate, et meditationem de potestate, nexu individuo copulantem. Quæ licet verissima sint, nihilominus illud manet; in potentissimis Naturalis Philosophiæ impedimentis, ea quæ de zelo imperito et superstitione dicta sunt, citra controversiam numerari.

Cogitavit et illud; in moribus et institutis Academiarum, Collegiorum, et similium conventuum, quæ ad doctorum hominum sedes et operas mutuas destinata sunt, omnia progressui Scientiarum in ulterius adversa inveniri. Frequentiam enim multo maximam professoriam primo, ac subinde meritoriam esse : Lectiones autem et exercitia ita disposita, ut aliud a consuetis ne facile cuiquam in mentem veniat cogitare. Sin autem alicui inquisitionis et judicii libertate uti contigerit, is se in magna solitudine versari statim sentiet: Sin et hoc toleraverit, tamen in capessenda fortuna industriam hanc et magnanimitatem sibi non levi impedimento fore experietur. Studia enim hominum in ejusmodi locis in quorundam authorum scripta veluti relegata a quibus si quis dissentiat, aut controversiam moveat, continuo ut homo turbidus et rerum novarum cupidus corripitur; cum tamen (si quis rerum 3 verus æstimator sit) magnum discrimen inter rerum civilium ac artium administrationem reperiet1: non enim idem periculum a nova luce ac a novo motu instare; verum in rebus civilibus, motum etiam in melius suspectum esse ob perturbationem; cum civilia authoritate, consensu, fama, opinione, non demonstratione et veritate constent in artibus autem et scientiis, tanquam in metalli fodinis, omnia novis operibus et ulterioribus progressibus strepere

esse;

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

2 St. Matth. xxii. 29.
reperiatur.-G.

debere. Atque recta ratione rem se ita haberc. In vita autem, visum est ei doctrinarum politiam et administrationem quæ in usu est, scientiarum augmenta et propaginem durissime premere et cohibere.

Cogitavit et illud; etiam in opinione hominum et sensu communi, multa ubique occurrere quæ novas scientiarum accessiones libero aditu prohibeant: maximam enim partem hominum, præsentibus non æquam, in antiquitatem propendere; ac credere si nobis qui nunc vivimus ea sors obvenisset, ut quæ ab antiquis quæsita et inventa sunt primi tentaremus, nos eorum pensa longo intervallo non fuisse æquaturos. Credere similiter, si quis etiam nunc, ingenio suo confisus, inquisitionem de integro suscipere affectet, hunc hujusce rei eventum fore; ut aut in ea1 ipsa incidat quæ ab antiquitate probata sunt; aut sane in alia, quæ ab antiquitate jampridem judicata et rejecta, in oblivionem merito cessere. Alios, spreta omnino gente et facultate humana utriusque temporis, sive antiqui sive novi, in opinionem labi curiosam et superstitiosam; existimantes scientiarum primordia a spiritibus manasse, et ab eorum dignatione et consortio similiter nova inventa authoramentum habere posse.2 Alios opinione magis sobria et severa, sed diffidentia graviore, de auctiore scientiarum statu plane desperare, Naturæ obscuritatem, brevitatem vitæ, sensuum fallacias, judicii infirmitatem, et experimentorum difficultates et immensas varietates reputando; itaque hujusmodi spei excessus, quæ majora quam quæ habemus spondeant3, esse impotentis animi et immaturi; atque læta scilicet principia, media ardua, extrema confusa habere. Nec minorem desperationem præmii quam facti esse. Scientias siquidem in magnis ingeniis proculdubio innasci et augeri; pretia autem et æstimationes Scientiarum, penes populum aut principes viros, aut alios mediocriter doctos esse: unde fieri ut ea tantum inventa vigeant, quæ populari judicio et sensui communi accommodata sunt; ut in Democriti opinione de Atomis usuvenit, quæ quia paulo remotior erat, lusu excipicbatur. Itaque altiores contemplationes Naturæ, quas fere religionis instar duras sensibus hominum accedere necesse est,

[ocr errors]

4

ea om. G.

2 Bacon here alludes to the opinions of the cabalists, and perhaps in particular to those of Robert Fludd.

3 spondeat.-G.

The reading of the MS. is incorrect; but it may be doubted whether the error be not in the qua, which ought perhaps to be qui.

Itaque non eorundem propositionem scientiarum et judicium esse: unde fieri, &c. -G.

oriri aliquando posse; sed fere non multo post (nisi evidenti et excellenti utilitate demonstrentur et commendentur, quod hucusque factum non est) opinionum vulgarium ventis agitari et extingui; adeo ut tempus tanquam fluvius, levia et inflata vehere, gravia et solida mergere consueverit. Visum est ei itaque, impedimenta melioris scientiarum status non tantum externa et adventitia, sed et innata et ex ipsis sensibus hausta

esse.

Cogitavit et illud; etiam verborum naturam vagam et male terminatam Intellectui hominum illudere, et fere vim facere. Verba enim certe tanquam numismata esse, quæ vulgi imaginem et principatum repræsentent: illa siquidem secundum populares notiones et rerum acceptiones (quæ maxima ex parte erroneæ sunt et confusissima) omnia componere et dividere; ut etiam infantes cum loqui discant', infœlicem errorum cabalam haurire et imbibere cogantur: Ac licet sapientiores et doctiores se variis artibus ab hac servitute vindicare conentur; nova vocabula fingendo, quod durum, et definitiones interponendo, quod molestum est; nullis tamen viribus jugum excutere posse, quin infinitæ etiam in acutissimis disputationibus controversiæ de verbis moveantur, et quod multo deterius est, istæ ipsæ pravæ verborum signaturæ etiam in mentem radios suos et impressiones reflectant; nec tantum in sermone molesta, sed etiam Judicio et Intellectui infestæ sunt. Itaque visum est ei, inter internas causas errorum, hanc ipsam ut gravem sane et non innoxiam

ponere.

Cogitavit et illud; præter communes scientiarum et doctrinarum difficultates, philosophiam naturalem, præsertim activam et operativam, etiam alia propria habere præjudicia et impedimenta. Non parvam enim existimationis jacturam et fidei fecisse, per quosdam procuratores suos leves et vanos; qui partim ex credulitate partim ex impostura, humanum genus promissis onerarunt; vitæ prolongationem, senectutis retardationem, dolorum levationem, naturalium defectuum reparationem, sensuum deceptiones, affectuum ligationes et incitationes, intellectualium facultatum illuminationes, exaltationes, substantiarum transmutationes, motuum ad libitum multiplicationes, aëris impressiones et alterationes, rerum futurarum divinationes, remotarum repræsentationes, occultarum revelationes, et alia

1 discunt.-G.

2

non om. G.

complura pollicitando: verum de istis largitoribus, opinari, non multum aberraturum qui istiusmodi judicium fecerit: Tantum nimirum interesse inter horum vanitates et veras artes, in philosophia, quantum intersit inter res gestas' Jul. Cæsaris aut Alexandri, et rursus Amadisii ex Gallia aut Arthuri ex Britannia, in historia; constat enim clarissimos illos Imperatores majora revera præstitisse quam umbratiles isti heroës fecisse fingantur; sed modis et viis actionum minime fabulosis et prodigiosis. Itaque æquum non esse fidem veræ memoria derogare, quia illa a fabulis quandoque læsa et violata sit: nam Ixionem e nube Centauros; nec ideo minus, Jovem e vera Junone Heben et Vulcanum, virtutes scilicet admirandas et divinas Naturæ et Artis genuisse. Quæ licet vera comperiantur, et homines absque rerum discrimine incredulos esse summæ sit imperitiæ; visum tamen est ei, veritatis aditum per hujusmodi commenta interclusum aut certe arctatum jampridem esse; et vanitatis excessus etiam nunc omnem magnanimitatem destruere. Cogitavit et illud; reperiri in animo humano inclinationem quandam a Natura insitam, et hominum opinione et disciplina nonnulla corroboratam, quæ naturalis philosophiæ, activæ nimirum et operativæ, progressus remorata sit et averterit. Eam esse opinionem sive æstimationem tumidam et damnosam; Minui nempe Majestatem mentis humanæ, si in experimentis et rebus particularibus, sensui subjectis et in materia terminatis, diu ac multum versetur: præsertim cum hujusmodi res ad inquirendum laboriosæ, ad meditandum ignobiles, ad dicendum asperæ, ad practicam illiberales, numero infinitæ, et subtilitate pusillæ, videri soleant, et ob hujusmodi conditiones gloriæ Artium minus sint accommodatæ. Quam opinionem sive animi dispositionem, vires maximas sumpsisse ex illa altera opinione elata et commentitia, qua veritas humanæ mentis veluti indigena, nec aliunde commigrans; et sensus intellectum magis excitare quam informare asserebatur. Neque tamen errorem hunc, et mentis (si verum nomen quæratur) alienationem, ab iis ulla ex parte correctam, qui sensui debitas, id est primas partes tribuerunt. Quin et hos quoque exemplo et facto suo, relicta prorsus Naturali historia et

So in MS. Gruter's copy has inter stas Julii, &c.; the stas commencing a new line. Blackbourn silently substituted pugnas, which is the common reading and followed by M. Bouillet. Montagu silently substituted istas, which could not possibly be right. I had myself substituted res gestas, before I knew of the MS.; and it must of course be accepted as the true reading.

« AnteriorContinuar »