wie de hoofdzaak hebben willen wijzigen, hunne pogingen liepen op beschaming uit. Timur mogt de voorkeur geven aan een bord, dat elf ruiten had dezen weg loopend, en twaalf die genen opgingen; al zijne magt volstond voor de hervorming niet; waar hij het zwaard zwaaide, boog de wereld, maar in dit denkbeeldig rijk schoot zijn scepter te kort. Wie gedenkt Carrera nog, die aan de van ouds gegeven stukken niet genoeg had? zijn campione en zijn centaur zijn zoo goed vergeten, als de centurion en de decurion, welke eene andere nieuwigheidsnajager, die nameloos blijven zal, zocht binnen te smokkelen. Ging het een der dappersten uit den zevenjarigen oorlog, ging het Marishall Keith, die in dezen te vroeg verscheidde, ging het hem beter toen hij het schaakspel naar de kroon dacht te steken? Adolph Menzel heeft hem meesterlijk geschetst, den verrekijker ter hand; maar wat de held in het verschiet ontwaren mag, niet de zege der duizende gegoten beeldjes, waarmee hij zijn koninklijken heer" en vriend had verrast. Het was een geheel leger; het vergunde," zouden onze hollandsche dagbladen onhollandsch zeggen, wiedere onderstelling in het vuur uit te voeren," dat beduidt: alles wat in het veld voorvalt kon er mee worden vertoond; Frederik mogt er zich eene wijle mede vermaken, hij was wijs genoeg tot het schaakspel weêr te keeren. Zooveel over de oude wereld; thans tot de nieuwe. Om vrijheid van geloof had de kleine schare het zich getroost het vaderland te ontwijken en in den barren vreemde om te dolen, de volkplanting bleek een groot volk geworden en vrijheid vroeg het, vrijheid verwierf het zich ook op elk ander gebied dan dat van de dienst van God. Het was er toe opgewassen in velerlei eenzaamheid, in velerlei strijd. Hoe het zich de eerste in den lommer des wouds of langs den zoom der prairie gezellig maakte, door het bord en de stukken uit de beschaafde maatschappij meêgedragen; ligte last die tegen looden verveling waarborgde. Hoe het lessen voor den laatste putte uit het spel te regt dat des oorlogs geheeten, waar het zich tegen den inboorling had te weren, waar al zijn vernuft naauwelijks de natuurlijke list opwoog! Eerst had het den zoom der kust, langs welke het zich nederzette, langzaam herschapen; toen rapper de bosschen geveld, die den weg naar het binnenland belemmerden, en ijlings de stroomen met leven bedeeld in zeilen zonder tal er over wapperende; ten leste werd het de afhankelijke, mededingster, en de mededingster rustte weldra niet voor ze zich gelijke erkennen zag! Van toen af geen vak van kennis of kunst meer waarin zij willig de mindere bleef; het was aan Amerika der wereld den weg te wijzen, riep ze. En in welk opzigt de vermetelheid der jeugdige in gebreke bleef die belofte te houden, niet wat het spel betreft dat onze aandacht trekt. Schaakspelers, heeft eenig volk er opgeleverd, als de hartstogtelijke jonkheid der Vereenigde Staten? Hoe waar het woord van Franklin mogt zijn geweest that the game is a suitable evening amusement, for the man whose days are spent in active bodily exertion, and a mischievous supererogation for the mind which is constantly in exercise on other things;" hij bedroog zich in zijn volk toen hij geloofde, dat het er op zijn wenk maat in zou houden, dat het ooit zou zijn verzadigd van wexcitement." Eer onze eeuw haar zestigste jaar telde, had New-York zijn internationaal Schaak-Congres; en het geblinddoekte spel er tusschen Oude en Nieuwe Wereld gespeeld, maar waarin Morphy, de twintigjarige, de zege op Paulsen behaalde, waarin the go a-head people went a-head, is het niet beschreven in het boek van Fiske, dat in geene schaak-bibliotheek ontbreekt ? eene Eene wereld-litteratuur het woord is van Göthe wereldlitteratuur of de gaven der groote geesten uit alle tijden en van alle volken gemeen goed geworden voor geheel het menschelijk geslacht, het was des meesters stoute, schoone droom. Een wereldspel, gij zaagt het, dat bleek het schaakspel reeds lang; dat blijkt het niet enkel thans ook in Amerika, dat blijkt het tot in Australië toe! Ik zou er bewijzen voor kunnen bijbrengen; ik heb iets beters te doen mijnen blik binnen enger grenzen beperkend : hoe staat het met schaken ten on zent, spelen wij mede? Het antwoord kan kort zijn: als in ons vaderland niet enkel deze bevoorregte en gene beschaafde daaraan deel neemt, als ten onzent de schare bij den vreemde niet achter is, het valt den dunnen boekskes dank te weten aan het hoofd van dit opstel vermeld. Sissa, die voor ons ligt, kwijt zich sinds achttien jaren van de waarlijk niet-ligte taak ons publiek op de hoogte te houden van wat hier, van wat vooral elders op dat bord omgaat, schijnbaar zoo beperkt en toch tot zoo onuitputtelijke verscheidenheid van spel gelegenheid gevend. Verbaast het u, dat ik gaarne op het verdienstelijke der poging opmerkzaam make, al had ik de vingerwijzing liever bevoegder hand overgelaten? De mom der zedigheid, meent ge; doch ge zijt te goed; ik behoor waarlijk maar tot de bent der dilettanti. Erger nog, ik ben dit niet eens hartstogtelijk genoeg om mij boos te maken als Montaigne in zijn Essai, de Democritus et Héraclitus", van "ce niais et puerile ieu!" spreekt; als hij er bijvoegt, wie le hais et fuys de ce qu'il n'est pas assez ieu et qu'il nous esbat trop serieusement, ayant honte d'y fournir l'attention qui suffiroit à quelque bonne chose!" Opdat ik de maat mijner gruwelen vol mete, ik heb Liebetraut, in Götz von Berlichingen, wel eens toegejuicht; ik vind nog, dat hij geest heeft, als hij uitroept: Ich wollte lieber das Geheul der Todtenglocke und ominöser Vögel, lieber das Geheul des knurrischen Hofhunds Gewissen, lieber wollte ich sie durch den tiefsten Schlaf hören, als von Laufern, Springern und andren Bestiën das ewige: Schach dem König!" Verder kan men het niet drijven, ook de keerzijde van den penning te willen zien, het is moeijelijk meer met kritiek op te hebben; maar behoeft deze mij daarom blind te maken voor het middel ter ontwikkeling en scherping des verstands, dat eeuwen lang in dit spel school; zou ik er te minder de weelde om waarderen, door geslacht bij geslacht, door hoog en door laag in die uitspanning gesmaakt? een genot, binnen elks bereik, een genot voor den geest! Voorwaar niet! en gij verklaart u na deze uitweiding al mijne sympathie voor het doel der redactie, ons met den gang der beschaving in het buitenland ook in dit opzigt gelijken tred te doen houden; eene sympathie, die te levendiger moet zijn, naarmate men zich meer van de gezegende gevolgen van zulk streven bewust is; naarmate men vuriger wenscht, dat die ruimte van blik, die omvang van beschouwing ook op het gebied der letteren ten onzent algemeener worden mogt. Gij begrijpt haar... en toch, ik lees op uw gezigt wat gij te beleefd zijt te zeggen; toch acht ge mij te weinig geregtigd er uit mijn hoek om te voorschijn te komen, als er niet vaak te vergeefs aan de woning van menig meester in het vak is geklopt. Denkt ge dan dat dit niet geschiedde, tot de buurt dreunde van de slagen, maar de bevoegde desondanks doof bleef, of zich doof hield? Een verslag van de weinige werken ten onzent over het schaken verschenen, sedert de vertalingen van W. Heinse's Anastasia en F. W. von Mauvillon's Anweisung het licht zagen, het werd beloofd en het bleef uit. Eene beschouwing der betrekkelijke waarde van Sissa tegenover de buitenlandsche tijdschriften van dien aard, La Régence, die Neue Schach-Zeitung, the Chess-Player's Magazine, the Montly Chess, enz. zij scheen weinig uitlokkends te hebben voor wie in staat waren haar te schrijven. Eene studie over de spelers van den tegenwoordigen tijd, naar aanleiding van de werken van Löwenthal en van Suhle over het SchaakCongres te Londen in 1862? dat een onbekend meester in het eenig spel dat alle toeval buitensluit, in de kunst zonder kansen, er de redactie van dit tijdschrift meê verrasse! bij de bekende vond mijne bede geen open oor. Een woord over het verfoeijelijk om geld spelen, die vlek op de kunst, welke Moritz Retsch zoo hoog en zoo heilig inspireerde! een toets van den veelzijdigen arbeid des onvermoeibaren redacteurs Verbeek! eene bijdrage voor het dubbel publiek, het ingewijde en het van verre staande, er is ruimte voor in deze bladen! Er waren onder hen, tot welke ik mij om een stuk van dien aard wendde, er waren onder deze die op zeldzame wijze de gaven vereenigen ter bereiking van dit doel vereischt; overvloed van kennis en van vernuft! Welk een opstel had hij kunnen geven, die tot den kleinen kring behoorde van welken het denkbeeld Sissa het licht te doen zien uitging, die er in den beginne zooveel toe bijdroeg, en van wien geene verontschuldiging bij ons zou hebben gegolden, als hij zich niet op de belangstelling der vriendschap in zijne gezondheid had beroepen. Hoe het ons om den wille des publieks deert, dat eene andere poging, beproefd bij iemand die, met allerlei talent begaafd, overigens tijd voor allerlei arbeid weet te vinden, evenmin slagen mogt; al erken ik dankbaar, dat hij mij met een aardig blijk van zijn tact verraste, een nieuw blijk van zijn genie ware mij welkomer geweest! Het voegt mij voor het minste te waarderen wat hij mij gaf, de verzekering van bevoegd gezag, dat Sissa tegenover het buitenland onzen rang ophoudt. Een blik in die boekskes volstaat |