vorige eeuw groote ideeën heeft gesneeuwd," en er zijn er, die het verheugt, dat in den ochtend van deze over het westen van Europa eene nieuwe lente aanlichtte: maar hetzij men het beklage, hetzij men het toejuiche, wij leven onder instellingen, die van geen catholiek of protestantsch volk weten, die slechts het Nederlandsche kennen. Hoe eng de grenzen mogen zijn, waarbinnen zijn gebied werd beperkt; hoe luttel gewigts het langer in de schaal van ons werelddeel hebbe te werpen; hoeveel het ook verloor, indien het de spreuk zijner vaderen volkomener dan deze in beoefening bragt, indien het beide provincialismus en sektenhaat aflegde, zou het zich niet met eene toekomst mogen vleijen, benijdbaar boven die van menigen nabuur? Eendragt maakt magt!" klinke ons niet enkel uit het verleden in de ooren, het beheersche aller hoofd en harte, het wijzige iederen wensch, en trots de tallooze schakeringen van gewest en geloof, zal de naam van Nederlander in den vreemde eerbied vergen, zal ons lot in dit goede land gezegend zijn! Eén in afkomst, hetzij we ons het liefst verlustigen in de heugenis onzer vroegste letterkunde, bloeijende eer het dorre hout in de bosschen van den vreemde uitbotten mogt, hetzij ons harte spoedigst warm wordt bij de herinnering dier zwervers op den oceaan, aan wie wij het hebben dank te weten, dat Oost en West de namen onzer landschappen dragen; één in taal, het zoete blijk, dat wij allen aan de knieën derzelfde moeder speelden, dat wij allen kinderen van éénen huize zijn; één in lief en leed, hetzij de zon onze oogsten rijpt, hetzij de storm onze kusten teistert, en zoowel als de vrede in den handel den hoorn des overvloeds voor ons leêg stort, als wanneer de oorlog onze schatten vergt en ons bloed stroomen doet; één in alles wat menschen voor deze wereld gemeens kunnen hebben, late men ieder, den blik op de volgende gerigt, Gode naar zijne wijze dienen, hier geen anderen wedijver kennende dan dien, in iedere betrekking Zijn beeld getrouwst te dragen, om dáár allen voor onze tekortkomingen te worden vergeven! van Op dit standpunt schijnt het ons toe, dat er bij de zamenstelling van een Almanak voor het Nederlandsche Volk van geenerlei bekrompenheid sprake kan zijn; — integendeel nemen de eischen, die men aan zulk een boek rigten mag, eenen omvang, bij welken ook den koenste en kloekste de veder dreigt te ontvallen. Het zou niet alleen de strijdende elementen moeten verzoenen, het zou ook de sluimerende krachten moeten opwekken; het zou evenzeer van een scherpen blik voor onze gebreken als een open zin voor onze gaven moeten getuigen; breidel en prikkel tevens, zou het ons vooruit moeten brengen, telken jare eenige schreden verder op de baan dier beschaving, wier kransen de waardige voorwerpen zijn van den wedijver der volken onzes tijds. Wij hebben de gedachte aangegeven, welke het werk zou moeten beheerschen; werp met ons een blik op de moeijelijkheden aan hare veraanschouwelijking verknocht! Bestemd voor het volk, zou iedere greep eene gelukkige moeten wezen, het juicht uw schot slechts toe als ge zou iedere groep door hare waarheid moeten treffen, voor het gewaagde, het gemaakte, het gezochte heeft het geen zin. Zonder tot forschheid te vervallen, zou de teekening van iedere figuur door flinkheid moeten uitmunten; en, eindelijk van de pen naar het palet grijpende, schuilt er in den schat van kleuren eene nieuwe reeks van zwarigheên, want wie den lust voor het bonte bot vierde, zou misschien behagen, maar beschaven, maar louteren zou hij niet! Bestemd voor het volk, — wij namen het woord tot nog toe maar in zijnen engsten zin, bestemd voor het volk, zou het ook invloed moeten uitoefenen op die middelklasse, wier leden, naar het woord van Keizer Karel, drie, vier malen mensch moesten wezen, daar zij in staat zijn de voortbrengselen van drieërlei uitheemsche letterkunde in het oorspronkelijke te ge raakt! nieten, en zich echter nog zoo dikwerf, in plaats van naar het voedzame ooft te grijpen, aan de schittering van verstuivende bloesems vergapen. Orde te brengen in den bajert harer begrippen, haar, bij vergelijking met den vreemde, te doen beseffen, dat der burgeren voorspoed en vrijheid geen hechter hoeksteenen hebben dan verlichting van hoofd en veredeling van harte, dat deelname aan het bestuur het welzijn van allen kan waarborgen, mits men die waardere en die waardig zij, ziedaar nog eene zijde dier veelzijdige taak! Bestemd voor het volk, waartoe in den ruimsten zin genomen ook aan zienlijke en adel behoort, zou hij het voor onze patriciërs in beeld hebben te brengen, dat er iets meer voor hen te doen valt, dan al wegkwijnende en inkrimpende op roemrijke herinneringen te teren; - zou hij het onzen edelen hebben toe te roepen, dat in onze dagen meer nog misschien dan ooit weleer noblesse oblige, het woord, dat bij het grootste volk uit de nieuwere geschiedenis, dat bij onze overburen door de vertegenwoordigers der eerbied waardigste namen bij uitnemendheid wordt betracht! Met lust en liefde ons heden beschouwende en bestuderende, zou die auteur, tot geene klasse afdalende, allen trachten op te heffen, en wij haasten ons het er bij te voegen zich door eene maar ten deele geslaagde poging, niet slechts bij voorbaat de vrijspraak voor zijne misgrepen verwerven, neen, tevens bewezen hebben een der beste burgers onzes tijds te zijn geweest; u en mij en duizenden met ons opwekkende het woord van Göthe in beoefening te brengen: Immer strebe zum Ganzen, und kannst du selber kein Ganzes Hoe wij het oogenblik, waarin wij deze gedachten lucht gaven, zouden zegenen, indien Schimmel er zich door opgewekt mogt gevoelen den vriendenwensch gehoor te geven, waarmede wij besluiten eikenblâren zouden schoon staan in den vroeg verworven lauwerkrans. Alle zwarigheden, die zijne zedigheid er tegen in zal brengen, afwerende, niet zoo zeer met de gegronde opmerking, dat het doel hem vast voor den geest zweefde in de tegenstelling van twee eeuwen, in het boekske, waarover wij spreken, omgetrokken, als met de opregte verklaring, dat wij aan geene onmagt gelooven voor wij die beproevende ervoeren, gaan wij zijne tweede bedenking, het enge der lijst hem gegund, in gedachte te keer; waarom zoude alieen zijn tafereel die niet vullen? Wij wenschen het om meer dan eene reden, zoo al de belangstelling van het publiek in tentoonstellingen, als onze Almanakken aanbieden, niet verflaauwt, uit het gehalte der jaarboekjes blijkt het voldingend, dat er te vele zalen van dien aard worden geopend, dan dat onze kunstenaars in iedere iets goeds zouden kunnen geven. Maar meer nog dan om de moeijelijkheid aan het verkrijgen van geschikte bijdragen verknocht, verlangen wij om den wille van den Almanak zelven, dat slechts hij dien schrijve: aan één fiksch geheel is grooter invloed gewaarborgd dan aan twintig bijna fragmenten. Ons heden levert er stoffe in overvloed voor op; ons heden, dat ons verleden waard kan worden, zoo het laatste aan het eerste slechts voorspiegelt wat het goeds en groots, wat het inderdaad navolgingswaardigs had; ons heden, dat de hemel voor eene oprakeling der oude twisten behoede! Schoon den strijd niet schuwende, dewijl wij meê den moed hebben de wapens aan te gorden om betere beginselen te doen zegevieren, juichen we toch liever de veelzijdige verschijnselen van vreedzame ontwikkeling toe, die zich in velerlei rigting openbaren: alleen een in iedere beteekenis des woords wakker volk kan het wel gaan! 1854. GROND EN GESCHIEDENIS. HISTORISCHE LANDSCHAPPEN, DOOR W. J. HOFDIJK. HET NEDERLANDSCHE VOLK, GESCHETST IN DE VERSCHILLENDE TIJDPERKEN ZIJNER ONTWIKKELING, DOOR W. J. HOFDIJK. Ye who love the haunts of Nature, Love the shadow of the forest, Love the wind among the branches, And the rushing of great rivers, Through their palisades of pine-trees And the thunder in the mountains Whose innumerable echoes Flap like eagles in their eyries, Listen to these wild traditions Ye who love a nations legends, |